कति पानी परे भारी वर्षा र कति पानी परे खतरा हुन्छ ?

जल तथा मौसम विज्ञान विभागलले धेरै ठाउँमा भारीदेखी अतिभारी वर्षा हुन सक्ने सूचना जारी गरेको छ ।
मौषम पूर्वानुमान तथा बर्षा मापनमा केही प्रयोग हुने हल्का, मध्यम, भारी, धेरै भारी र अतिधेरै भारी जस्ता शब्दावली प्रयोग हुन्छन । कति पानि पर्‍यो भने भारी वर्षा र कति पानी पर्दा खतरा हुन्छ जानि राखौं ।
प्रति २४ घन्टामा १० मिलिलिटर भन्दा कम पानी पर्‍यो भने हल्का बर्षा भनिन्छ । २४ घन्टामा १०–५० मिमी वर्षाहुँदा मध्यम वर्षा, ५० देखी १० मिमी वर्षाहुँदा भारी वर्षा, १००–२०० मिमी वर्षाहुँदा धेरै भारी वर्षा र २४ घन्टामा २०० मिमी भन्दाबढी वर्षाहुँदा अतिभारी वर्षा भनिन्छ ।
त्यस्तै प्रति घन्टामा ६० मिमी बर्षा, ३ घन्टामा ८० मिमी वर्षा, १२ घन्टामा १०० मिमी बर्षा र २४ घन्टामा १४० मिमी वर्षा भयो भने त्यो वर्षा खतरा हो । त्यस्तो बर्षालाई नेपालीमा आरीघोप्टे वर्षा र अंग्रेजीमा ‘क्लाउड ब्रष्ट’ भनिन्छ । यस्तो वर्षाहुँदा आकस्मिक बाढीपहिरो र धनजनको क्षति हुने खतरा अधिक हुन्छ ।
नेपालमा मात्र हैन संसार भरका मौसम विभाग र मौषम सम्बन्धी काम गर्ने निकायले वर्षाको मापन मिलिलिटरमा गर्छन ।
वर्षालाई मिलिमिटरमा किन नापिन्छ ?
जहिले पनि पानी पर्छ, यति मिलिमिटर पानी परेको मौसम विभागले बताउँछ । वास्तवमा, यो वर्षा मापनको लागि अन्तर्राष्ट्रिय मापदण्ड हो, तर यसको पछाडि ठूलो कारण छ। वर्षालाई संसारभर एकै तरिकाले मापन गरिन्छ किनभने यो एकाइ प्रयोग गरेर वर्षाको मात्रा रूपान्तरण गर्न सजिलो छ।
यसरी बुझ्न सकिन्छ कि कतै १ मिलिमिटर पानी परेको छ भने १ वर्ग मिटरमा १ लिटर पानी परेको हो । यसले कति वर्षा भयो भनेर बुझ्न सजिलो हुन्छ।
वर्षा कसरी मापन गरिन्छ ?
वर्षा नाप्ने सबैभन्दा बढी प्रयोग हुने यन्त्र भनेको वर्षा गेज हो। यो वर्षा नाप्ने सबैभन्दा पुरानो विधि पनि हो। यो एक धेरै सरल उपकरण हो जसमा काँचको बोतल जोडिएको छ।
यसमा स्केल पनि लेखिएको छ र यसलाई खुला ठाउँमा राखिएको छ। वर्षा गेजले वर्षालाई मिमी वा इन्चमा बताउँछ। त्यसैले यो मापन अन्तर्राष्ट्रिय मानिन्छ।