सिंचाईको पाईप लगेर गोठ र टौवाका खाँवा

ठूला ठूला पोलिथिन पाईपका खाँवा बनाई गोठ, टौवा वा घरका तगारो बनाउने कुरा नै अस्वभाविक र अप्यारिलो हो । तर रघुगंगा गाउँपालिका, ५ झिं र ६ पाखापानीका वस्तीका धेरै जनाले आफ्ना गाईभौसी गोठ, घाँस राख्ने टौवा वा घरका तगारोमा पोलिथिन पाईप गाडेर खाँवा बनाएका छन ।

खासमा यी ठूला पोलिथिन पाईपहरु पाखापानीको जिवाङ र चेस्वाङको धान फाँटमा सिंचाई गर्न करिव ४ किलोमिटर पर झिंको घ्याङ्ग्रीखोलाबाट पानी ल्याईन ल्याईएको हो । सिंचाई योजना केही वर्ष मै भताभुङ्ग भएपनि स्थानीयले पाईपहरु उप्काएर गोठ, टौवाको खाँवा बनाएका हुन । बर्षौदेखी अलपत्र परेका पाईपहरु पुन: प्रयोग हुने संभावना हराएपछि गोठ, टौवामै भएपनि उपयोग गरेको स्थानीयले बताए ।

‘मुहान र चेस्वाङमा पहिरोले पाईप बगाएपछि सिंचाई योजना अलपत्र पऱ्यो । सरकारले पनि मर्मत गरिदिएन हामीले पनि सकेनौं । योजनाको संरक्षणमा नभएपछि, पुन: योजना नचल्ने भएपछि सार्वजनिक ठाउँको पाईप जस्ले सक्यो उसैले लग्यो, ब्यक्तिको खेतमा परेको पाईप आफु आफु झिकेर ल्यायौं’ रघुगंगा गाउँपालिका, ६ पाखापानी जिवाङका श्रीबहादुर पाईजाले भने, ‘मेरो खेतमा ८–१० वटा पाईप परेका थिए । त्यहीपनि केही चोरी भए, बचेका ६ वटा गोठको खाँवा बनाएको छु ।’

साविक पाखापानी गाविसका पूर्व प्रधानपञ्च रहेका जगनारायण गौचनका अनुसार वि स ०३९ देखी ०४४ मा अमेरिकी सहयोगमा संञ्चालित श्रोत संरक्षण तथा उपभोग आयोजना (आरसीयुपी) कार्यक्रम लागु भएको वेला कमनाथमा आरसियुपी भवन र जस्वाङमा सिंचाई योजना निर्माण भएको हो । गौचनका अनुसार योजनाको ठेकदारमा मौवाफाँटका मोहननाथ सुवेदी थिए ।
‘जिम्वाङको सिंचाई योजना आरसियुपी भवन र सिंचाई योजन एउटै प्रोजेक्टले बनाएको हो वा फरक ठ्याक्क हेक्का भएन । विस २०४० सालमा निर्मित सिंचाई योजना ०४८/०५०सालसम्म जेनतेन चल्यो । त्यसपछि भताभुङ्ग बन्यो’ पूर्वप्रधानपञ्च समेत रहेका गौचनले भने, ‘योजनाबाट सवैभन्दा धेरै मेरै धान खेतमा सिंचाई हुन्थ्यो । पहिलो गाउँपञ्चायत र पछि गाविसले बजेट विनियोजन गरी मर्मत गरिन्थ्यो । अहिले सिंचाईका सवै पाईप लगेर गोठ, टौवाका खाँवा बनाएका छन ।’*इकान्तिपुर