फोहोरमा पैसा टिप्दै ब्यवसायी

फोहोर भन्ने वित्किै नाक खुम्च्याउँछौं हामी । अक्कल भए त्यही फोहोरले प्रशस्त मोहर आर्जन सकिने रहेछ । घर वा पसलबाट दैनिक निक्लेको फोहोर मैला पोको पारेर फाल्ने गर्छौं । तर त्यही फोहोरबाट कसैले आफ्नो अर्थिक अवस्था उकासिरहेका छन ।

म्याग्दी सदरमुकाम बेनीबाट उत्सर्जन हुने फोहोरबाट पोखराको मिसन फर वेष्ट मेनजेजमेन्ट प्रालिले पैसा टिप्न तम्सेको छ । नगरपालिकाको बेनी, गलेश्वर र तातोपानी क्षेत्रबाट उत्सर्जन हुने फोहोर ब्यवस्थापन गरी मोहर आर्जन गर्न पोखरा महाँनगरपालिका, ५ को मिसन फर वेष्ट मेनेजमेन्ट प्रालिसँग सम्झौता भएको हो । सम्झौता अनुसार फोहोरमैला वापत नगरपालिकाले संकलन गर्ने बार्षिक १७ लाखबढी रकम दोस्रो पक्षले दुई किस्तामा पाउने भएका छन ।

फोहोरमैला जिम्मेवारी लिएको मिसन फर वेष्ट मेनेजमेन्ट प्रालिले संकलित फोहोरलाई कुहिने, नकुहिने र अस्पतालजन्य गरी वर्गिकरण गर्नु पर्ने छ । संकलित फोहोरबाट पुनःप्रयोग हुने वस्तु झिकेर, सड्ने वस्तीको कम्पोष्ट मल उतपादन गर्ने र बाँकी वस्तुलाई नगरपालिकाले उपलब्ध गराएको सेतीपहिरो स्थित फोहोर संकलन केन्द्रमा विर्सजन गर्ने छ । फोहोर विर्सजन गर्दा आगो लगाउन नपाईने सम्झौतामा उल्लेख छ ।

‘बेनीको फोहोर वर्गिकरणगरी संकलन गर्ने र ब्यवस्थापन गर्ने जिम्मेवारी निजी क्षेत्रलाई दिएका छौं’ बेनी नगरपालिकाका प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत छविलाल सुवेदीले भने, ‘बेनीबाट खेर गैरहेको फोहोरबाट अव मोहोर प्राप्त हुने छ ।’

बेनी नगरपालिका फोहोरमैला ब्यवस्थापन शाखाका अनुसार बेनीबाट दैनिक औधोगीक ३ मेट्रिक टन, स्पताल/श्वास्थ्य निकायहरुबाट दुई टन र घर/पसलबाट ५ टनबढी फोहर उत्सर्जन हुन्छ । दैनिक निक्लने फोहरमध्य रवर, छाला एक प्रतिशत, धातुजन्य २ प्रतिशत, कपडा २ प्रतिशत, सिसाजन्य ३ प्रतिशत, कागज ९ प्रतिशत, प्लास्टिक जन्य ११ प्रतिशत, अन्य ७ प्रतिशत र बाँकी ६५ प्रतिशत वस्तु जैविक फोहरमैला हो ।

सम्झौता अनुसार फोहोर ब्यवस्थापन गर्न नगरपालिकाले प्रयोग गर्दै आएको कम्प्रेसर र ट्याक्टरलाई दोस्रो पक्षले प्रयोग गर्ने छ । फोहोरमैला संकलन गरेवापत कम्पनीले हाल नगरपालिकाले लिईरहेको भन्दा छुट्टै शुल्क लिन पाउने छैन । नगरपालिकाले हाल भुईतले घरको १ सय ५० र थप तल्लाको प्रतितल्ला ५० रुपैयाँको दरले जोडेर शुल्क लिने गरेको छ ।

‘उपयुक्त डम्पिङसाईड फेला नपरेकोले’ भन्दै नगरपालिकाले १५ बर्षदेखी फोहोरमैला कालीगण्डकी नदीमा किनारामा फाल्दै आएको थियो । नयाँ ब्यवस्थापकले पनि सोही कालीगण्डकी नदी किनारामा निर्माण गरिएको संकलन केन्द्रमा पुर्‍याई बर्गिकरणपछी  उपयोग गर्न नमिल्ने वस्तु मात्र विर्सजन गरिने भएकोले प्रदुषण न्यून हुने छ ।

‘अव बेनीको फोहोर पहिला जस्तो नदी किनारामा खुल्ला फालिने छैन । फोहोरमैला संकलन भवन भित्र पुर्‍याई वर्गिकरणपछि रिसाईकलन गर्ने, कुहिने फोहोर झिकेर बाँकी फोहोर मात्र विर्सजन हुने छ’ बेनपा, ८ का वडाध्यक्ष रामकृष्ण बराईलीले सुनाए ।

फोहरमैला ब्यवस्थापन ऐन ०६८ ले फोहरमैलाको ब्यवस्थापन गर्न, स्थानन्त्रण केन्द्र, ल्याण्डफिल साईट, प्रशोधन प्लान्ट, कम्पोष्ट प्लान्ट, वायोग्याँस प्लान्ट लगाएत फोहरमैलाको संकलन, अन्तिम विर्सजन तथा प्रशोधनकालागी आवश्यक पूर्वाधार एवं संरचनाको निर्माण र संञ्चालन गर्ने जिम्मेवारी स्थानिय तहलाई तोकेको छ । फोहरमैला ब्यवस्थापन ऐन ०६८ ले हानीकारक, स्वास्थ्य संस्थाजन्य फोहरमैला, रसायनिक फोहरमैला, औधोगिक फोहरमैलाको ब्यवस्थापन संवन्धित ब्यक्ति वा संस्थालाई जिम्मेवार बनाएको भएपन बेनी नगरपालिका र मिसन फर वेष्ट मेनेजमेन्ट प्रालि विचको सम्झौतामा रासायनिक तथा विकिरण युक्त हानीकारक फोहोर मैला ब्यवस्थापनका विषयमा केही उल्लेख छैन । फोहरमैला ब्यवस्थापन ऐनको धारा ३८ र ३९ मा यस्ता रासायनिक तथा वैजनिक विकिरण युक्त हानीकारक फोहर ब्यवस्थापनमा लापरबाही गर्ने ब्यक्ति तथा संस्थालाई ५० हजारदेखी ३ महिनासम्म जरिमाना तोकिएको छ ।